संस्कृतोपासना

अनुवाचकेभ्यो स्वागतम् !कृपया भवत: अभिप्रायं अपि प्रकटयतु.....

Thursday 26 January 2012

गेयं गेयं पुनरपि गेयं ....

गेयं गेयं पुनरपि गेयं मातृभूमे: पावनचरितं  l 
पेयं पेयं भूयोऽपि पेयं हिमगिरि गलिता सूक्तिसुधेयं l l  
                               ( गेयं गेयं पुनरपि....)
त्रेतायां भग्नत्रयम्बकध्वनिना पुलकित गात्रीयं भूमिकन्या  l
सामगान केतकीसुगन्धै:व्याप्र्तमत्र मनुकुलचरितं    l l 
                               (गेयं गेयं पुनरपि....)
विकसन्ति विविधधर्मसूनव: अद्वैतामलभावोद्याने   l
उदयति विश्वभानु सामोदं मानवसेवाविमलाकाशे   l l  
                              ( गेयं गेयं पुनरपि....)
त्यागहिमालय शृङ्गोन्मादिनि निर्झरनिर्झरि प्रवहत्यत्र   l
काव्यचन्दन पौर्णमीलालित प्रेमयमुनासंगीतसान्द्रा   l l 
                              ( गेयं गेयं पुनरपि....)
आत्मसमर्पणतत्परैरनेकै :  सुतवरैरचयन्ति वीरसंस्कृती  l
देशस्नेहज्र्म्भितमनसा गायति पावन स्वातन्त्र्यगाथा    l l  
                              ( गेयं गेयं पुनरपि....)

प्रफुल्लचन्द्र:    इ .एस्
यं बी उच्चविद्यालयं ,तृस्शूर.

Wednesday 25 January 2012

अनन्तमानन्दं

 सपरिभवं वदाम्यहं मम वेदनां प्रभो !
कुत्र गतोऽसि त्वम् मां परित्यज्य  ?    l 
किमर्थमागतोऽसि दादुमानन्दं ?
उत: शोकसागरे निमन्जयितुं किं ?    l l 
जानाम्यहं अद्य अनन्तमानन्दं नैमिषिक-
 मित्येतत परमार्थसत्यं विलंबेन हि    l 
एवं सत्यपि प्रतीक्षां करोम्यहं भवान् !
नूनमागमिष्यसि त्वम् मम सकाशं l l 
 गायामि, नृत्यामि, रचयाम्यविरलं तुभ्यं
संस्कृते नित्यं नवनवोन्मेषशालिनीं गाथां l 
आयातु ! मम सकाशं अविलंबं भवान् 
क्षम्यतां !अविवेकिनं परिभवमखिलं l l 
 ट्रीसा,एस्.एच्.तृस्शूर
 

Sunday 22 January 2012

52nd Kerala State Kalolsavam


 केरलसंस्थानकलोल्सवं  २०१२



पण्डित समादरणं  संस्कृत संगोष्टी  च 
                                           नन्दिनी 
                              

Thursday 12 January 2012

वयं पन्चोतरं शतं



हिमवत् सानोरारभ्य आरबसागरपर्यन्तं
स्थूला विपुला तारुण्या सस्यस्यामलभूमीयं l l 
भारतजननी ,पावनजननी ,त्यागशीला
घोष्यन्ते ;सर्वंसह इति घोष्यन्ते l l

भारतमाता धन्या माता !वयमस्या :पुत्रा : l
एकोदरजाता:पुत्रा:- वयं भारतपुत्रा: l l
 पीत्वा भुङ्त्वा सहवर्तित्वे कालमनेकमतीतानि l
वर्धितमेवं पुत्रा: -भारतपुत्रा:,भारतमातुर्पुत्रा : l l

क्रीडनकाय  ,अपूपाय  रुदन्ति ,क्रुध्यन्ति- बाला: l 
वयं बाला:, सुललिता: -भारतमातुर्पुत्रा : l l
कलहे जाते मास्तु भयं ! बाला: चेत् तत् विस्मरति
अन्येषां मिथ:युद्धं चेत् ; स्मर ! वयं पन्चोतरं शतं   l l
ट्रीसा,एस्.एच्.तृस्शूर.

Wednesday 11 January 2012


विवॆकानन्दजयन्तीशुभाशयाः
सुजाहरिदासः

ललितगानं- (सामगान ...)

सामगानश्रुतिसुमोहन पावनऋषिभूमीयं l 
त्यागगङ्गाप्रवाहभूषिता स्नेहसैकत भूमीयं  l l 
                                              (सामगान ... )
ऐन्द्रकार्मुखपिन्चावर्षै : हरितकञ्चुक  शोभिता l 
सागरनूपुरशिन्चितनादै : सेव्यतेङ्ख्रिपन्कजा l l 
                                               (सामगान ... ) 
अत्रोषायां पन्पासलिले ध्यायति सूर्य: शास्तारं l 
नीहारजपमाल स्वीकुर्वन्ति मुकुलित हस्ता :मुनिनलिना: l l 
                                               (सामगान ... ) 
रागचन्द्रिक चर्चितसरसि  स्वप्नकैरव कलिकोन्मादं l 
वंशवनेषु निलीनसमीर: गायत्यत्र वेणुसंगीतं l l 
                                                (सामगान ... ) 
रतिसुखसारे यमुनातीरे प्रवहति कोमलकान्तपदावली l 
रससमीहित काव्यपयोधा: वर्षन्त्यत्र नूतनसंस्कृतिं l l 
                                               (सामगान ... )
निहतासहचरविरहकातरां दृष्यन्तेत्र रुदितानुसारिभि:l 
भूमिसुताया:चरित्रपूता:मोहना चेयं भावना l l  
                                                (सामगान ... ) 

प्रफ़ुल्लचन्द्र: इ .एस्
यं .बी.उचविद्यालयं, तृस्शूर.

Tuesday 10 January 2012

लकारा:सरला: ....

                      संस्कृतभाषायां कालबोधनाय दश लकारा: सन्ति l लट्,लिट्,लुट्,लृट्,लेट्,लोट् ,लङ्,लिङ्,लुङ्, लृङ् च l तत्र लिङ् लकार:द्वि प्रकारौ  - विधिर्लिन्ग्,आशीर्लिन्ग इति l लेट् लकार: वेदे एव उपयुज्यते l एते लकारा: द्वि प्रकारेण विभज्यते l  कालवाची प्रकारवाची चेति l कालवाची शब्देन भूत भावि वर्तमानकाला: संसूच्यन्ते l प्रकारवाची तु आशिषि ,विधि निमन्त्रनार्थे प्रयुज्यते l कालवाची लकारा:   लट्,लङ्,लुङ्,लिट्,लुट् ,लृट् चेति l  वार्तमानकाले प्रयुज्यमान :लकार: भवति लट् l उदा :- स: पाठं पठति l लङ् लकार: अनद्यतनभूतकाले उपयुज्यते l उदा:- अहं पाठं अपठं l 
लुङ् लकार: तु भूतकाले प्रयुज्यते l उदा:- प्रात: प्रार्थनां अभूत् l परोक्शभूतकालसूचक : लकार: भवति लिट् l उदा: -पुरा दशरथो नाम राजा बभूव  l लुट् लकार: अनद्यतनभविष्यकाले प्रयुज्यते l उदा: - षोडशे दिनाङ्गे 
संस्कृतोल्सवं भविता l भविष्यदर्थे लृट् उपयुज्यते l उदा:- श्व: अहं मन्दिरं गमिष्यामि l 
                                      लोट् ,विधिर्लिन्ग्,आशीर्लिन्ग ,लृङ् च प्रकारवाची लकारा:भवन्ति l आशिषी विधिनिमन्त्रनादि बोधनाय उपयुज्यमान: लकार :लोट् भवति l उदा :- स्वस्तिर्भवतु सर्वदा l  विधिनिमन्त्रानार्थे विधिर्लिन्ग् उपयुज्यते l उदा: - छात्रा : सत्यनिष्टा: भवेयु: l  आसीर्लिन् आशिषी उपयुज्यते  l उदा :- अध्यापका: त्यागधना: भूयासू : l लृङ्लकार: हेतुहेतुमत्भावे ,भूते च भविष्यति l उदा: - आगामिनि वर्षे सूर्यतापेन भूमि:ऊषरा: अभविष्यत् l 
     सर्वमेतत् संगृह्य एवं वक्तुं शक्यते :-
     "लट् वर्तमाने तु लेट् वेदे भूते लुङ्, लङ् लिडस्तथा  l 
     विध्याशिशौ तु लिङ् लोदौ लुट्  लृट् लृङ् च भविष्यति l 
प्रिया . ए 
सर्वोदया उचविद्यालय:,तृक्कूर.


लकारगीतं

                                                    
वर्तमानकाले  लट् 'भवति'
पूर्णभूतकाले लिट्  बभूव  
अनद्यतनभविष्यकाले  लुट् 'भविता '
सामान्यभविष्यकाले  लृट् 'भविष्यति '
आमन्त्रणार्थे लोट्  'भवतु'
अनद्यतनभूते  लङ् 'अभवत्'
विधिनिमन्त्राणादौ लिङ् भवेत्
आशीर्वादादौ आशीर्लिङ् भूयात्
यदद्यतनभूतौ लुङ् अभूत् 
हेत्वर्थे भूते  भविष्यति च  लृङ् 'अभविष्यत् ' l l 
                                                       वि .गीताकुमारी 
                                                                         जी .यं .वि .एच .एस्.एस्
                                                                                   तृस्शूर

Monday 9 January 2012

सुभाषितं - आशयानां महार्णवं

"प्रारभ्यते न खलु विघ्नभयेन नीजै:
प्रारभ्य विघ्नविहता  विरमन्ति मध्या : l 
विघ्नै :पुन : पुनरपि प्रतिहन्यमाना 
प्रारब्धमुत्तमजना : न परित्यजन्ति l l "
            सुभाषितानि जीवितस्य विजयाय अमूल्यानि मूल्यानि इत्यत्र नास्ति संदेह: l  मनुजा : कथं विजयं प्राप्स्यन्ति ? इति, अथवा कथं विजयं प्राप्तव्यं  इति अनेन  सुभाषितेन स्पष्टीकरोति l अस्मिन सुभाषिते जनान् त्रिधा विभज्यते l प्रथमं तु  नीचा: l ते विघ्नभयेन न किमपि प्रारभ्यते l द्वितीय :मध्या: पुरुषा: l ईदृशा : तु प्रारभ्य विघ्नेन प्रवर्तनात् विरमन्ति l किन्तु तृतीय: तु भूय: भूय: विघ्नान् अभिमुखीकृतन्नापि प्रारब्दं यं कमपि प्रवर्तनं न परित्यजन्ति ; परम् विजयं यावत् कठिनप्रवर्तनं करोति l अन्तिमविजयं च प्राप्नोति l 
                शिशुं पश्यतु ! पुन  : पुन: पतन् स: चलितुं पठति l 
          पुन :पुन: रुदन स: हसति l एततेव प्रकृति नियम :l  यत्नं  लक्ष्यं साधयति l 

        अयं सुभाषितं पठन्त: पुरुषा: कथं लक्ष्यच्युतिं प्राप्नुयात् ?
          अत: सुभाषितानि अवश्यं पठनीयानि l सुभाषितानि मूल्यबोधनाय उत्तमं औषधम्  भवति l 
( ट्रीसा,एस्.एच्.तृस्शूर)